منابع

مدارک حاوی ضوابط و مقررات فنی به طور کلی شامل دو دسته هستند:

1- ضوابط فنی
مدارکی که این گونه ضوابط را پیشنهاد می‌کنند، از حیث شکل و محتوا به 3 گروه تقسیم می‌شوند که مشخصات هر گروه از نظر حدود تفصیلی بودن، اجباری یا اختیاری بودن و قلمرو حوزه شمول هر یک با گروه دیگر متفاوت است.

1-1- مقررات ملی ساختمان
مجموعه ضوابطی است که به عنوان یک مبنای حداقل باید در طراحی، اجرا و نگهداری ساختمان توسط طراحان، اجراکنندگان و بهره‌برداران رعایت شود. این ضوابط بر هر گونه عملیات ساختمانی نظیر تخریب، نوسازی، تغییرکاربری، توسعه‌بنا، افزایش یا کاهش طبقات، جابجایی، تعمیر اساسی و نظایر آن حاکم است و دارای اصول مشترک و متحدالشکل‌ در سطح ‌کشور است که به این اعتبار به آن مقررات ملی اتلاق می‌شود. فروع‌ تفصیلی ‌آن ممکن است برحسب مقتضیات محلی و اقلیمی از منطقه‌ای به منطقه دیگر فرق کند.
1-1-1 حدود تفصیل: بسیار محدود است و در آن دستورالعملهای مستقیم طراحی و اجرا وجود ندارد، بلکه بصورت کاملاً اجمالی آنچه را که اجباراً باید رعایت شود ذکر می‌کند.
1-1-2 اجبار یا اختیار در استفاده: مقررات ملی ساختمان در قلمرو خود لازم‌الاجراست و به همین جهت لحن آن آمرانه بوده، فاقد جنبه‌های ارشادی و آموزشی است.
1-1-3 قلمرو: قلمرو مقررات ملی ساختمان کل کشور است و باید قابلیت اجرا در کلیه مناطق شهری با هر نوع وضعیت اقتصادی و نیروی انسانی را داشته باشد. لذا در این مقررات تفاوتهای اقلیمی، اقتصادی و نظایر آن باید رعایت و ملحوظ شود.

1-2- آئین‌نامه‌ها و مشخصات فنی
مدارکی هستند که در آنها دستورالعملهای مستقیم برای طراحی، اجرا و نگهداری ساختمانها و کیفیت فنی کارهای ساختمانی را معین می‌کنند. مشخصات آنها به شرح زیر است:
1-2-1 حدود تفصیل: این ضوابط و دستورالعملها به میزانی که اقتضای موضوع باشد، تفصیلی خواهد بود و در آنها توضیحاتی برای روشن شدن مواد و ضوابط مندرج در مقررات ملی ساختمان ارائه می‌شود.
1-2-2 اجبار یا اختیار در استفاده: آئین‌نامه‌ها و مشخصات فنی به خودی خود اجباری نیستند، مگر آنکه در مدارک قانونی دیگر (نظیر مقررات ملی ساختمان) به آنها ارجاع داده شود از این طریق تمام یا بخشی از آنها به میزانی که در مقررات ‌ملی و مدارک لازم‌الاجرای دیگر ذکر شده، اجباری خواهد بود یا اینکه در قانون خاصی، آئین‌نامه‌ها الزامی گردند.
1-2-3 قلمرو: قلمرو حاکمیت آئین‌نامه‌ها و مشخصات فنی، تابع مدارک قانونی است که آنها را الزام می‌کند، در غیر این صورت فاقد قلمرو خواهد بود.

1-3- استانداردها
استانداردها حاوی ضوابطی برای 3 نوع الزام خاص می‌باشند:
الف- ارائه ضوابطی برای تعیین حداقل مرغوبیت کالاها و مواد و مصالح و اجزاء و قطعات ساختمانی
ب- ارائه روشهای آزمایش و کنترل کیفیت مواد و مصالح
ج- ارائه آیین کاربرد و نحوه استفاده از مواد و مصالح
1-3-1 حدود تفصیل: استانداردها تفصیلی‌ترین نوع مدارک فنی هستند و نباید هیچگونه سکوت و ابهامی در تعیین مشخصات کالاها و روشهای آزمایش در آنها مشاهده شود.
1-3-2 اجبار یا اختیار در استفاده: استانداردها به خودی خود اجباری نیستند، مگر آنکه مکانیزمهای قانونی جداگانه‌ای آنها را اجباری کنند.
1-3-3 قلمرو: قلمرو استانداردها کل کشور است، مگر آنکه در مدارک دیگری تعیین شود.

2- ضوابط کنترلی
2-1- نظامات اداری
مجموعه مدارکی هستند که ضمن فراهم ساختن ضمانت اجرایی برای مدارک فنی لازم‌الاجرا نظیر مقررات ملی ساختمان، روابط عناصر دخیل در امر ساخت و ساز و مراحل قانونی اقدامات احداث، توسعه بنا، تغییر کاربری و سایر موارد مربوط به ساختمان را بیان می‌کنند.
بخشی از نظامات اداری ممکن است به عنوان مقررات ملی ساختمان ملحوظ شود.
2-1-1 حدود تفصیل: نظامات اداری بطور تفصیلی تهیه می‌شود، به نحوی که کلیه روابط و ضوابط قانونی در آن تعیین شده باشد.
2-1-2 اجبار یا اختیار در استفاده: این مدارک نه تنها لازم‌الاجرا هستند، بلکه خود ناظر بر اجرای سایر مدارک لازم‌الاجرا نیز می‌باشند، بنابراین جزء مدارک اجباری هستند.
2-1-3 قلمرو: قلمرو نظامات اداری کل کشور است و در صورت لزوم مقررات منطقه‌ای ویژه‌ای نیز با توجه به مسائل اقلیمی، اقتصادی و نظایر آن پیش‌بینی خواهد شد.

2-2- فهرستهای بازبینی (چک لیستها)
برگهایی هستند که بطور خلاصه چگونگی اجرای هر یک از مدارک لازم‌الاجرا و کاربرد بندهای آن در طراحی، اجرا و . . .  ساختمان در آنها ذکر‌ می‌شود. بررسی، عمدتاً ‌جنبه ‌پاسخگویی‌ به ‌خواسته ‌فهرست را دارد.
2-2-1 حدود تفصیل: فهرستهای بازبینی بصورت اختصاری تهیه می‌شود و حداکثر از چند برگ تجاوز نمی‌کند، اما دامنه وسعت محتوای آنها، کل مدارکی است که کنترل آن مورد نظر است.
2-2-2 اجبار یا اختیار در استفاده: این امر برای فهرست بازبینی هر یک از مدارک فنی توسط نظامات اداری مشخص می‌شود. اما فهرستهای بازبینی عموماً اجباری هستند.
2-2-3 قلمرو: قلمرو فهرستهای بازبینی قلمرو مدارک اصلی آنهاست.

2-3- استانداردهای ترسیم و ارائه مدارک ساختمانی
این استانداردها، روشهای ترسیم و ارائه نقشه‌ها و مشخصات مختلف و ارائه سایر مدارک ساختمانی از جمله دفترچه‌های محاسبات و گزارشهای فنی مانند گزارش مکانیک خاک را یکسان می‌سازد.
2-3-1 حدود تفصیل: این حدود در مورد استانداردهای یادشده به گونه‌ای است که کلیه ترسیمات، نقشه‌ها و مدارک را پوشش دهد. به عبارت دیگر باید کاملاً تفصیلی باشد.
2-3-2 اجبار یا اختیار در استفاده: به لحاظ لزوم رعایت رویه واحد در ارائه نقشه‌ها، مشخصات و مدارک فنی ساختمان، رعایت این استانداردها اجباری است.
2-3-3 قلمرو: قلمرو این استانداردها کل کشور است و بر کلیه طرحها، نقشه‌ها، دفترچه‌های محاسبات و گزارش‌های فنی به هر منظوری که تهیه شود حاکم می‌باشد.